Over k.ERF

k.ERF staat kort voor Kempisch erfgoed. Wij zijn een intergemeentelijke vereniging die zich inzet voor het immaterieel en roerend erfgoed uit onze regio. Wij helpen bij het bewaren, in kaart brengen en bekend maken van ons Kempens erfgoed. Hiervoor werken wij samen met de verschillende erfgoedzorgers uit Balen, Dessel, Geel, Laakdal, Meerhout, Mol en Retie.

Deze site richt zich hoofdzakelijk op het immaterieel erfgoed uit onze streek. Binnen de 7 gemeentes van de k.ERF regio kun je naast zang heel wat andere tradities en gewoontes terugvinden. Ambachten, feesten, stoeten, processies, dialecten, theater, toneel, … te veel om op te noemen. Al deze elementen uit de voorgaande lijst zijn voorbeelden van immaterieel erfgoed. Het zijn de alledaagse dingen die wij koesteren en graag aan de volgende generatie willen doorgeven. En de Kempen kent veel immaterieel erfgoed, zeer veel!

Sommige gebruiken en gewoonten zijn overal aanwezig in onze regio. Zo heeft de Kempen een levendige kermis- en jaarmarktencultuur en kent elk dorp of gehucht wel zijn eigen dialect(woorden). Anderen zijn doorheen de jaren zeldzaam geworden of zelfs uniek voor onze streek. Daarom is het noodzakelijk om deze even in de kijker te zetten. Hieronder staat per gemeente een korte omschrijving van de verschillende soorten immaterieel erfgoed uit onze regio. Immaterieel erfgoed is niet overal even zichtbaar. Mochten wij nog iets vergeten zijn mag je ons altijd contacteren. Je kan ook alle opgesomde voorbeelden uitgebreid terugvinden op onze website: www.erfgoedcelkerf.be

Contactgegevens

Erfgoedcel k.ERF
De Billemontstraat 117
2440 Geel, België
info@erfgoedcelkerf.be
Tel.: 014 56 66 88

Dessel

Waar de voormalige brouwerij nooit ver weg is

In de gemeente Dessel verwijzen nog heel wat plaatsen, namen en gebouwen naar de voormalige bierbrouwerij ‘Campina’. Deze sloot in 1989 zijn deuren. De nauwe band die de inwoners hadden met hun brouwerij is echter nooit verdwenen. Daarom geeft het bierflesje de identiteit van de Desselaren perfect weer.

Naast “Kaarsje in Lantaarn” kun je in Dessel nog andere voorbeelden van immaterieel erfgoed vinden. Jaarlijks worden er nog Sint-Maartensvuren georganiseerd in de verschillende buurten. In Dessel heb je nog enkele traditionele ambachten zoals de Kantklossters.

Een opmerkelijke traditie is ‘the battle of the graacht’. De gracht is de natuurlijke scheidingslijn tussen Dessem-Centrum en Witgoor. Iedere 5 jaar strijden de lokale jeugdbewegingen om de ‘graacht’. Wie wint mag zich de volgende 5 jaar eigenaar van de grensgracht noemen.

Geel

De barmhartige stede

Geel zou Geel niet zijn zonder de heilige Dimpna. Haar cultus en verering ligt aan de basis voor de ontwikkeling van de Gezinsverpleging. Dit uniek voorbeeld van psychiatrische verzorging is opgenomen op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Iedere vijf jaar herdenkt de stad Geel haar patroonheilige door de Dimpnadagen te organiseren, met o.a. de Sint-Dimpnaommegang en het totaalspektakel ‘Geelamania’ (in 2015 is het weer zo ver). In Geel-Bel kun je dan weer terecht voor de Sint-Antoniusvieringen. Daar worden jaarlijks rond 17 januari huisdieren, vee maar ook motorfietsen gewijd. Aan feestvierders ontbreekt het ook niet in Geel. Zo is het Carnaval van Winkelomheide een vaste waarde geworden in de omgeving.

Mol

Meren, mollen en mulle zand

Mol is een uitgestrekte gemeente met een centrum en verschillende dorpskernen. Zijn identiteit wordt bepaald door de aanwezigheid van de vele meren, bossen en vakantieparken. Uniek voor de regio zijn de Molse beiaardiers. Je kunt hen horen spelen in de centrumkerk of bij de abdij van Postel. Naast het “kaarsje in lantaarn” zingen in Ezaart en Achterbos heb je in Mol hun grotere broers: de lichtstoeten. Jaarlijks in september verlichten de vele praalwagens de straten van de Rozenberg en Ginderbuiten. Net zoals de Geelse gezinsverpleging kun je de Molse lichtstoeten terugvinden op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Sinds 1920 trekt ook de Heilige Doornstoet uit. Vroeger werd deze om de twee jaar georganiseerd maar tegenwoordig is er geen vast stramien.De heilige doorn speelde in 2011 nog een rol in het
totaalspektakel ‘Mol-in-Scène’. In Mol zijn nog verschillende traditionele ambachten aanwezig. Deze worden jaarlijks samengebracht op de ambachtenmarkt.

Balen

De kruiergemeente

De patroonheilige van Balen, Sint-Andries, is ook de beschermheilige van de kruiers. Daarom worden de inwoners van deze gemeente ‘Kruiers’ genoemd. In Balen kan je verschillende soorten immaterieel erfgoed terugvinden. Zo heb je de Sint-Odrada processie met zijn typische paardenwijding. In het gehucht Hulsen kun je deelnemen aan de Sint-Hubertusvieringen. Verder vindt om de twee jaar een ambachtenmarkt plaats in Balen waar diverse ambachten op aanwezig zijn.

Olmen is een deelgemeente van Balen maar was tot 1977 onafhankelijk. Het kent zijn eigen tradities en gewoontes. Zo wordt Vastenavond (de periode van Carnaval) op een andere manier gevierd dan in het centrum. Het klassieke molenaarsambacht wordt nog beoefend door Jef Druyts in de Straalmolen. De tutter is het symbool van de Olmenaren dat zij met veel trots dragen.

Retie

Zangdorp bij uitstek

Retie is een gemeente waar immaterieel erfgoed floreert. Niet alleen kennen zij de meeste (bedel)zangtradities, het is ook de gemeente waar nog twee actieve gilden werkzaam zijn. In het centrum vind je de Koninklijke Sint-Sebastiaansgilde van Retie terug. Te Schoonbroek, een deelgemeente van Retie, kun je de schietkunsten van de Sint-Sebastiaansgilde bewonderen. Zij zijn de enige gildes uit de regio waar nog met de handboog geschoten wordt. Ook de lokale imkers hebben zich verenigd in de Sint-Ambrosiusgilde. De zeldzaam geworden ambacht van het koperslagen wordt in Retie actief beoefend door Theo Alofs.

Feesten, dat kunnen ze in Retie ook goed. Zo beperken de vieringen van de patroonheilige Sint-Maarten zich niet tot de bedelzangtocht. Hetzelfde geldt voor Krik Krak, dat veel groter is dan de traditionele lantaarntocht op het einde. De laatste zondag van juni gaat de processie van Onze-Lieve-Vrouw-Ter-Sneeuw uit. Aan de kapel van Werbeek wordt al sinds 1660 deze ommegang georganiseerd.

Laakdal

Het land der klompen

Sinds de oprichting van het klompenmuseum in 1988 profileert Laakdal zich als kenniscentrum van de klompenambacht. Sam Mondelaers is de oudste, nog actieve klompenmaker van Vlaanderen en demonstreert graag zijn unieke stiel in het museum. Een andere ambachtsvereniging die je in deze gemeente kan bewonderen zijn de Laakdalse Kloppers. Zij tonen hoe je op traditionele manier het akkerland bewerkt.

Vanaf 1970 trekt jaarlijks op 15 augustus de processie van Onze-Lieve-Vrouwe-in-de-Wijngaard door de straten. Zij is de patroonheilige van deelgemeente Veerle en wordt al sinds de 14de eeuw aanbeden. Laakdal beschikt ook nog over een actieve gilde: de Onze-Lieve-Vrouwegilde van Veerle. Zijn schieten met de buks.

Meerhout

Gemeente vol kattenkwaad

De kat is al eeuwen het symbool van Meerhout. De inwoners van deze gemeente dragen deze naam met trots en vieren dat jaarlijks op de Kattenfeesten in augustus. Aan immaterieel erfgoed geen gebrek in Meerhout. Meerdere molens uit de gemeenten beschikken nog over een eigen meester-molenaar. Jaarlijks worden ook de molenfeesten georganiseerd. De Sint-Antoniusgilde van Meerhout schiet als een van de weinige gilden nog met een buks. Voor de kinderen is er natuurlijk het Nieuwjaarke Zoete zingen. Het hoogtepunt van festiviteiten tijdens de koude wintermaanden.